مصرف جبرانی: راهی پیچیده برای ناکامی دادن تنهایی_اسکوار

به خریددرمانی باور دارید؟ تا اکنون از تنهایی به خرید کردن پناه برده‌اید؟ آیا می‌دانستید که خرید کردن واقعاً می‌تواند راهکاری برای فرار از تنهایی و طرد شدن باشد؟ اما چطور؟ بیایید با هم این نوشته را بازدید کنیم و با مفهومی به نام مصرف جبرانی آشنا شویم. قضیه این است که محصولات مصرفی، همانند رسانه‌های اجتماعی، کالاهای نوستالژیک و اشیای دست دوم، حس برقراری ربط و تعلق خاطر را در دل آدم‌ها زنده می‌کند. یقیناً در این کار هم همانند هر کار فرد دیگر نباید زیاده‌روی کرد. زیاده‌روی در خرید، پر کردن اوقات فراغت با خرید یا خرید‌درمانی، به‌مرور زمان می‌تواند حس تنهایی و طردشدگی را تشدید کند.

هنگامی حس تنهایی می‌کنیم

تعداد بسیاری از افراد حس تنهایی را توانایی می‌کنندِ. هم افرادی که دوست دارند تعداد ارتباطات و دوستان خود را افزایش دهند اما ناکام می‌همانند و هم افرادی که مشتاق برقراری یک رابطه عاشقانه پایدارند اما هم چنان مجرد می‌همانند. بیایید ببینیم مردم چطور با تنهایی مقابله می‌کنند؟ مطابق بازدید تازه فومگالی(Fumagalli) و همکارانش، یکی از راه‌های مقابله با تنهایی، این است که مصرف‌گراتر باشیم یا به خرید محصولات نوستالژیک رو بیاوریم.

تنهایی چیست؟

تنهایی یک توانایی ذهنی است که به کمبودهایی در روابط اجتماعی فرد اشاره دارد. حس تنهایی وقتی شکل می‌گیرد که روابط اجتماعی بی‌کیفیت بشود یا به هر حال، رضایت‌قسمت نباشد.

مطابق این تعریف، بین تنهایی و انزوای اجتماعی عینی تفاوت وجود دارد. به‌عبارت دیگر، آدم امکان پذیر همان گونه که در جمعی از آدم‌های دیگر وجود دارد، باز هم حس تنهایی کند. آدم امکان پذیر در ظاهر دوستان بسیاری داشته باشد و با این حال خلوت و تنهایی خود را ترجیح بدهد. در روبه رو، فردی که از نظر اجتماعی منزوی است، امکان پذیر از داشتن روابط اجتماعی محدود یا گذراندن زمان زمان طویل در تنهایی حس رضایت کند. تحقیقات مشخص می کند که تنهایی با انواع رفتارهای ناسالم، از جمله استراتژی‌های ناسازگارانه برای تنظیم هیجانات یا مشکل در کنترل خود مرتبط است و پیش‌بینی‌کننده قوی تعداد بسیاری از پیامدهای منفی همانند اضطراب زیاد تر، افسردگی و افزایش درد است. یکی از راه‌های مقابله با تنهایی، ازمایش ها مصرف جبرانی (Compensatory Consumption) است.

مصرف جبرانی: راهی برای پر کردن جای خالی ارتباطات!

مصرف یا خرید جبرانی به منفعت گیری از کالاهای گوناگون برای ارضای حس تعلق حرف های می‌بشود. برای مثال، فردی که از طرد شدن می‌ترسد، امکان پذیر تمایل بیشتری به خرید محصولی داشته باشد که از آن متنفر است، اما همسرش آن را دوست دارد. او می‌خواهد با این کار، علاقه‌اش به زندگی مشترک را نشان دهد. ازمایش ها خرید جبرانی می‌توانند خنثی یا حتی مثبت باشند، همانند پشتیبانی مالی به خیریه‌ها. اما این نوع مصرف‌گرایی می‌تواند زیان اور باشد. برای نمونه، وقتی که فردی برای این که خود را در جمع رفقای ناباب جا بدهد یا حس تعلق به آن جمع داشته باشد، حاضر است در مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر زیاده‌روی کند.

برخی محصولات، همانند شبکه‌های اجتماعی، به‌طور خاص برای اهداف اجتماعی طراحی شده‌اند و به نظر می‌رسد که برای افراد تنها سودمند باشند. این محصولات به آن‌ها اجازه خواهند داد تا با دوستان خود ربط برقرار کنند یا با افرادی که علایق مشترک دارند، سخن بگویید کنند. اما در عمل این چنین نشده و شبکه‌های اجتماعی به حس تنهایی دامن‌زده‌اند.

رابطه کم شدن حس تنهایی با خرید کردن

خرید برخی محصولات علتارتباط غیرمستقیم یا نمادینی با دیگران می‌بشود. خرید اجناس دست دوم (کتاب کمیک، بازی یا ساعت دست دوم) یا محصولات نوستالژیک. شامل این گروه محصولات خاص است. محصولات دیگر مستقیماً با برقراری «کارکرد ربط اجتماعی» به افت تنهایی پشتیبانی می‌کنند. به‌طور خاص، افراد تنها امکان پذیر زیاد تر تمایل داشته باشند که برند بخرند یا به محصولات گوناگون شخصیت انسانی بدهند. تحقیقات نشان خواهند داد که افراد طردشده یا تنها، تمایل بیشتری به محصولات شخصیت‌یافته دارند.

آیا مصرف‌گرایی برای فرار از تنهایی خطرناک است؟

اگر بگوییم مصرف‌گرایی برای فرار از تنهایی خطرناک است، گزاف نگفته‌ایم. اما چطور؟ یکی از خطراتی که خریددرمانی یا مصرف‌گرایی امکان پذیر برای فرد تنها در پی داشته باشد، این است که امکان پذیر به‌مرور زمان خرید کالا جای برقراری ربط با آدم‌ها را بگیرد. تحقیقات مشخص می کند که مادی‌گرایی تأثیر منفی بر نشاط و رفاه دارد. در واقع، مادی‌گرایی برای افت تنهایی می‌تواند تبدیل افزایش تنهایی بشود! چون اگر به مصرف‌گرایی و خریددرمانی پناه ببریم، دارایی‌های فیزیکی جانشین تعامل های اجتماعی خواهد شد. در این حالت، به‌مرور افراد با تکرار همان کاری که برای فرار از تنهایی به آن پناه برده بودند، زیاد تر حس تنهایی می‌کنند و در نتیجه، یک چرخه معیوب و آخر‌ناپذیر تشکیل تنهایی شکل می‌گیرد.

تنهایی و انگیزه‌های نگه داری خود

روابط اجتماعی برای بقا مهم می باشند. به این علت، تنهایی تمایل به برقراری مجدد ربط را فعال می‌کند. یقیناً در فرد روبه رو، تنهایی امکان پذیر انگیزه‌های نگه داری خود و اجتناب از دیگران را فعال کند. چرا این چنین است؟ چون حس تنهایی نه تنها به ما در رابطه حمایتناکافی هشدار می‌دهد، بلکه درمورد خطرات ذاتی که در کوششهای ناامیدانه برای برقراری روابط اجتماعی مبتنی بر مطمعن وجود دارند نیز هشدار می‌دهد. به این علت، افراد تنها زیاد تر به طور فزاینده‌ای محتاط، خودمحور یا خودبزرگ‌بین خواهد شد. این چنین رفتارهایی برقراری ربط با دیگران را دشوار می‌کند. برای مثال، بی‌اعتمادی یکی از دلایلی است که علتمی‌بشود آدم‌هایی با تنهایی مزمن با نزدیکی فیزیکی و تماس بدنی حس راحتی نکنند. این نوشته تأسف‌بار است، چون تماس بدنی می‌تواند تأثیرات مثبتی بر سلامت روان و رفاه روحی داشته باشد و برای افراد تنها زیاد سودمند است.

علل و انگیزه‌های مصرف جبرانی

اکنون که درمورد تنهایی، مصرف‌گرایی، خریددرمانی و مصرف جبرانی سخن بگویید کردیم، امکان پذیر این نوشته ذهن شما را به خود مشغول کرده باشد که چطور مصرف جبرانی به وجود می‌آید و علت‌ها و انگیزه‌های مصرف جبرانی چیست؟ در ادامه به برخی از با اهمیت ترین این موارد اشاره می‌کنیم:

افتاطمینان به نفس

افرادی که مطمعن به نفس مقداری دارند، امکان پذیر به خرید کالاهای برند و لوکس رو بیاورند تا به‌صورت موقت حس بهتری به خودشان اشکار کنند. این کالاها به آن‌ها حس برتری و اعتبار اجتماعی خواهند داد که می‌تواند حس افترا جبران کند.

مثال: خرید یک ساعت گران‌قیمت یا لباس برند که نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی بالاست، می‌تواند به فرد پشتیبانی کند تا در محیط‌های اجتماعی با مطمعن به نفس بیشتری وجود اشکار کند.

نیاز به تعلق و پذیرفتن اجتماعی

تعداد بسیاری از افراد از مصرف جبرانی به گفتن راهی برای تشکیل حس تعلق و پذیرفتن در گروه‌های اجتماعی منفعت گیری می‌کنند. این حرکت، امکان پذیر ناشی از حس انزوای اجتماعی یا نیاز به قبول دیگران باشد.

مثال: خرید گجت‌های مدرن و پرطرفدار همانند آخرین مدل گوشی هوشمند، به فرد اجازه می‌دهد تا به جمع دوستان و همکاران خود حس تعلق بیشتری داشته باشد.

افت استرس و اضطراب

برخی افراد زمان روبه رو با استرس و اضطراب، به خرید کردن به‌گفتن یک راه‌حل موقت برای افت این احساسات متوسل خواهد شد. این حرکت که به گفتن «خرید درمانی» یا Retail Therapy نیز شناخته می‌بشود، می‌تواند به‌طور موقت حس اسایش و نشاط به فرد بدهد.

مثال: سپس از یک روز سخت کاری، برخی افراد با خرید لباس یا لوازم تازه حس بهتری اشکار می‌کنند و از استرس‌های روزانه دور خواهد شد.

نوستالژی و حسرت قبل

خرید محصولات نوستالژیک می‌تواند به افراد پشتیبانی کند تا با دوران قبل ربط برقرار کنند و حسرت‌های قبل‌شان را جبران کنند.

مثال: خرید اسباب‌بازی‌های کودکی یا موزیک‌های قدیمی که یادآور خاطرات خوش قبل می باشند، می‌تواند به فرد پشتیبانی کند تا احساسات مثبت را زنده کند و از نوستالژی لذت ببرد.

مشکلات اعتیاد به خرید جبرانی

چه باور کنیم چه نه، اعتیاد به خرید جبران نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه امکان پذیر مشکلاتی را هم به‌جستوجو داشته باشد. برخی از مشکلات ناشی از اعتیاد به خرید جبرانی عبارت است از:

افزایش مادی‌گرایی

یکی از پیامدهای منفی مصرف جبرانی، افزایش مادی‌گرایی است. افراد امکان پذیر به‌مرور زمان زیاد تر به جمع‌آوری دارایی‌ها و کالاهای لوکس روی آورند و از روابط اجتماعی و نیازهای عاطفی خود غافل شوند.

مشکلات مالی

مصرف جبرانی می‌تواند تبدیل مشکلات مالی بشود. به‌اختصاصی اگر فرد بدون دقت به حالت مالی خود به خریدهای غیرضروری ادامه بدهد. این حرکت امکان پذیر تبدیل بدهی و سختی مالی بشود. سختی مالی نیز استرس و اضطراب در پی خواهد داشت.

حس تنهایی و انزوا

وابستگی به کالاها و محصولات به‌گفتن جایگزینی برای روابط انسانی می‌تواند به افزایش حس تنهایی و انزوا منجر بشود. افراد امکان پذیر به‌جای تلاش برای برقراری ارتباطات اجتماعی واقعی، به خرید کردن به گفتن راه‌حلی برای افت تنهایی رو بیاورند.

افت رضایت از زندگی

وابستگی به مصرف جبرانی امکان پذیر به افت رضایت از زندگی منجر بشود، چون فرد به‌جای رویارویی با مشکلات واقعی، به راه‌حل‌های موقتی همانند خرید کردن متوسل می‌بشود.

چطور مصرف جبرانی را مدیریت کنیم؟

بعد از آشنایی با زیان های مصرف جبرانی و تأثیرات منفی آن بر حس تنهایی، بد نیست ببینیم که چطور می‌توانیم مصرف جبرانی را مدیریت کنیم. در ادامه، برخی از رایج‌ترین راه حلهای مدیریت مصرف جبرانی را با هم مرور می‌کنیم:

افزایش آگاهی از نیازهای روانی

افزایش آگاهی از نیازها و احساسات روانی می‌تواند به افت مصرف جبرانی پشتیبانی کند. افراد می‌توانند با شناسایی دلایل مهم مصرف جبرانی، به‌جستوجو راه‌حل‌های سالم‌تر برای از بین بردن نیازهای خود باشند.

چطور: مدیتیشن و تمرینات ذهنی می‌توانند به افزایش آگاهی فرد از نیازهای روانی و احساسات پشتیبانی کنند و علتکاهش وابستگی به مصرف جبرانی شوند.

تشکیل روابط اجتماعی واقعی

تلاش برای برقراری روابط اجتماعی واقعی و باکیفیت می‌تواند به افت حس تنهایی و نیاز به مصرف جبرانی پشتیبانی کند. ارتباطات انسانی واقعی می‌توانند نیازهای عاطفی و اجتماعی افراد را به‌طور مؤثرتری برآورده کنند.

چطور: شرکت در فعالیت‌های گروهی، همانند کلاس‌های ورزشی، گروه‌های دوستانه، و فعالیت‌های داوطلبانه می‌تواند به افزایش تعامل های اجتماعی و افت حس انزوا پشتیبانی کند.

مدیریت استرس و اضطراب

مدیریت استرس و اضطراب می‌تواند به افت نیاز به مصرف جبرانی پشتیبانی کند. افراد می‌توانند با منفعت گیری از تکنیک‌های گوناگون همانند ورزش، یوگا، و تکنیک‌های تنفسی، استرس خود را به طور موثری افت دهند.

چطور: ورزش‌های منظم، یوگا، و تمرینات تنفسی می‌توانند به افت استرس و اضطراب پشتیبانی کنند و نیاز به مصرف جبرانی را افت دهند.

بودجه‌بندی مالی

تشکیل بودجه‌بندی مالی و مدیریت بهتر هزینه‌ها می‌تواند به افت مشکلات مالی مرتبط با مصرف جبرانی پشتیبانی کند. افراد می‌توانند با برنامه‌ریزی مالی دقیق، از خریدهای غیرضروری و بی‌مورد جلوگیری کنند.

چطور: تشکیل یک برنامه مالی دقیق و پایبندی به آن می‌تواند به افت بدهی‌ها و مشکلات مالی پشتیبانی کند و علتبهبود مدیریت هزینه‌ها بشود.

روابط با کیفیت خود را افزایش دهید

عوامل شخصی و اجتماعی بسیاری همانند خجالتی بودن، درون‌گرایی، توانایی آزار و اذیت، طرد شدن، و تبعیض جنسیتی یا نژادی می‌توانند تهدیدی برای ارتباطات اجتماعی و حس تعلق باشند. این عوامل خطر حس تنهایی را افزایش خواهند داد. تنهایی وقتی رخ می‌دهد که افراد نتوانند روابط رضایت‌قسمت برقرار کنند و قادر به فراهم نیاز خود به تعلق، چه به یک گروه، جامعه یا هر چیز فرد دیگر، نباشند.

به این علت، مهم نیست چه تعداد رابطه داشته باشیم، بلکه مهم این است که آیا تعامل های ما به برآورده کردن نیازهای اجتماعی و تعلق ما پشتیبانی می‌کند یا خیر. به این نوشته نیز دقت داشته باشید که همه چیز باید به اندازه باشد، حتی اجتماعی شدن بیشتر از حد نیز دردسرساز خواهد شد. بعضی اوقات اوقات، استراتژی‌های مرتبط با خرید و مصرف‌گرایی می‌توانند نتیجه عکس بدهند و حس تنهایی زیاد تر و مشکلات ارتباطی را تشکیل کنند.. به این علت، باید یک حد وسط اشکار کنیم. بین افراط در اجتناب از همه محصولاتی که می‌توانند به ما برای تشکیل ربط با دیگران پشتیبانی کنند و وابستگی بیشتر از حد به محصولات برای برآورده کردن نیازهای عاطفی یا اجتماعی.

منبع: Psychologytoday

در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و حرکت شما به‌وجود می‌آورد. اگر حس افسردگی دارید، حتما با پشتیبانی یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ربط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.

به پشتیبانی زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید