ایران یکی از کانون‌های فرونشست شدید زمین در جهان است_اسکوار

یک تحقیق تازه با منفعت گیری از داده‌های ماهواره‌ای تصویری دلواپس‌کننده از حالت فرونشست زمین در ایران اراعه می‌دهد. این مطالعه مشخص می کند که قسمت‌های وسیعی از سرزمین با سرعتی که در جهان کم‌نظیر است درحال فرونشست می باشند؛ محققان این اتفاق را «برگشت‌ناپذیر» می‌دانند و می‌گویند امکان پذیر جان افراد بسیاری در خطر باشد.

بر پایه گزارش لایوساینس، بیشتر از ۳۱ هزار ۴۰۰ کیلومترمربع از خاک ایران (مساحتی تقریباً به اندازه استان آذربایجان غربی) سالانه با سرعتی بیشتر از ۱۰ میلی‌متر درحال فرونشست است. «جسیکا پین» (Jessica Payne)، سرپرست این تحقیق از دانشگاه لیدز بریتانیا، می‌گوید:

«نرخ فرونشست در ایران از سریع‌ترین نرخ‌ها در جهان است. در اروپا، مواردی که بیشتر از ۵ تا ۸ میلی‌متر در سال باشند، شدید برداشت خواهد شد.»

این اتفاق در برخی مناطق به حالت بحرانی رسیده است. به گفتن مثال، در نزدیکی شهر رفسنجان به علت برداشت بی‌رویه آب برای مزارع پسته، زمین سالانه تا ۳۴ سانتی‌متر نشست می‌کند. این یعنی در یک دهه، سطح زمین می‌تواند ۳ تا ۴ متر پایین برود. شهرهای بزرگ فرد دیگر همانند تهران، کرج، مشهد، اصفهان و شیراز نیز تحت تأثیر این اتفاق قرار دارند. این مطالعه تخمین می‌زند که نزدیک به ۶۵۰ هزار نفر در مناطق پرخطر فرونشست زمین زندگی می‌کنند.

چرا زمین در ایران درحال فرونشست است؟

عامل مهم این بحران، تخلیه بیش‌ازحد آبخوان‌های زیرزمینی است. محققان می‌گویند در ایران نزدیک به ۶۰ درصد از منبع های آبی از همین آبخوان‌ها فراهم می‌بشود و ۷۷ درصد از موارد فرونشست شدید، با فعالیت‌های کشاورزی در ربط مستقیم است. خشکسالی‌های مداوم نیز این حالت را تشدید کرده است.

برای فهمیدن بهتر این فرایند، یک آبخوان را همانند یک «سطل پر از ماسه و گل» فکر کنید که توسط آب، دانه‌های آن از هم جدا نگه داشته شده‌اند. جسیکا پین توضیح می‌دهد: «اگر این آب بیش‌ازحد برداشت بشود، ماسه و گل دیگر قوت کافی برای نگه‌داشتن وزن رسوبات بالایی و این چنین ساختمان‌های روی آن را ندارند.»

احتمالا دلواپس‌کننده‌ترین یافته این تحقیق، برگشت‌ناپذیر بودن قسمت عمده‌ای از این فرونشست‌ها باشد. وقتی که لایه‌های آبخوان فشرده خواهد شد، حتی اگر در آینده با بارش باران مجدد پر شوند، سطح زمین دیگر به حالت اولیه خود باز نخواهد گشت. این یعنی ظرفیت ذخیره‌سازی آب در این آبخوان‌ها برای همیشه از بین می‌رود.

اما این فرونشست چه خطرهایی برای ما دارد؟ به حرف های محققان نشست نامتوازن زمین علتایجاد شکاف‌های عمیق، بی‌ثباتی سازه‌ها و صدمه جدی به ساختمان‌ها، جاده‌ها و خطوط راه‌آهن می‌بشود این چنین با از بین رفتن ظرفیت ذخیره آبخوان‌ها، سرزمین در برابر خشکسالی‌های آینده صدمه‌پذیرتر و بازیابی منبع های آبی تقریباً غیرممکن می‌بشود.

یافته‌های این پژوهش در ژورنال علمی Geophysical Research: Solid Earth انتشار شده است.