انتقاد سازنده چیست؛ چطور انتقاد کنیم تا دیگران دلخور نشوند؟_اسکوار

انتقاد، کلمه‌ای است که زیاد تر با خود حس هراس، اضطراب و دفاع به همراه دارد. تعداد بسیاری از ما از انتقاد کردن می‌ترسیم، مبادا فرد دیگر را برنجانیم و از انتقاد شنیدن متنفریم، چون آن را دعوا‌ای به شخصیت خود برداشت می‌کنیم. اما انتقاد درست چیست؟ آیا انتقاد همیشه به معنی تخریب و ایرادگیری است؟ جواب منفی است. انتقاد در شکل صحیح خود، یکی از قدرتمندترین ابزارها برای رشد، بهبود و پیشرفت است، چه در زندگی شخصی و چه در محیط حرفه‌ای.

مشکل، خودِ انتقاد نیست، بلکه «نحوه» اراعه و دریافت آن است. در این مقاله از «چطور»، به شما نشان می‌دهیم که انتقاد یعنی چه، تفاوت آن با تخریب چیست و چطور می‌توانیم این توانایی کلیدی را به بخشی سازنده و مثبت از روابطمان تبدیل کنیم.

انتقاد یعنی چه؟

انتقاد در هسته خود، به معنی «تحلیل و برسی یک نوشته برای شناسایی نقاط قوت و ضعف آن» است. مقصد نهایی انتقاد سالم، بهبود و رشد است، نه تحقیر یا تخریب.

متأسفانه کلمه انتقاد در زبان عامیانه، زیاد تر با «عیب گرفتن» و «عیب‌جویی» مترادف شده است. این در حالی است که یک انتقاد واقعی و سازنده، همیشه متعادل است و در کنار اشاره به نقاط قابل بهبود، نقاط قوت را نیز به رسمیت می‌شناسد.

تفاوت انتقاد سازنده با انتقاد مخرب

چطور انتقاد سازنده کنیم؟

اگر می‌خواهید انتقاد شما شنیده بشود و به نتیجه مثبت منجر بشود باید دقت کنید. بازخورد منفی و مثبت دادن هر دو به مراعات اصول نیاز دارد. برای انتقاد سازنده چهار مرحله را جستوجو کنید:

۱. با نیت خیر اغاز کنید و زمان مناسب را انتخاب کنید

قبل از هر چیز از خود سوال کنید: «آیا مقصد من واقعاً پشتیبانی به این فرد است یا فقط می‌خواهم خودم را خالی کنم؟» همیشه در یک فضای خصوصی و وقتی که فرد روبه رو اسایش دارد، گفتگو را اغاز کنید.

۲. از تکنیک ساندویچ منفعت گیری کنید

این یک روش کلاسیک و زیاد مؤثر است. مطلب خود را همانند ساندویچ، بین دو لایه‌ی مثبت قرار دهید:

• لایه اول (مسئله مثبت): گفتگو را با یک تحسین یا مسئله مثبت واقعی اغاز کنید («واقعاً از تلاشی که برای این پروژه کردی، سپاس می‌کنم»)
• لایه میانی (انتقاد): انتقاد مهم خود را به طور اشکار، عینی و با تمرکز بر حرکت گفتن کنید («…فقط حس کردم که اگر در اراعه، ربط چشمی بیشتری با مخاطب برقرار می‌کردی، پیامت نیرومندتر منتقل می‌شد.»)
• لایه سوم (مسئله مثبت و راه‌حل): گفتگو را با یک جمله حمایتگرانه و نگاه به آینده به آخر برسانید («مطمئنم با مقداری تمرین، در این عرصه عالی خواهی شد. چطور است دفعه سپس با هم تمرین کنیم؟»)

۳. از جملاتی منفعت گیری کنید که با «من» اغاز خواهد شد

به جای منفعت گیری از جملات تهمت‌آمیز که با «تو» اغاز خواهد شد، از جملاتی منفعت گیری کنید که بر احساسات و دیدگاه شما تمرکز دارند.

• جمله تهمت‌آمیز: «تو هیچوقت به سخن من گوش نمی‌دهی!»
• جمله من: «هنگامی با من سخن بگویید می‌کنی و همزمان به گوشی نگاه می‌کنی، حس می‌کنم که به سخن‌هایم اهمیت نمی‌دهی.»

۴. اشکار و دقیق باشید

از کلی‌گویی پرهیز کنید. به جای گفتن «کارت خوب نبوده است»، دقیقاً بگویید کدام قسمت از کار نیاز به بهبود دارد. هرچه انتقاد شما اشکار‌تر باشد، فرد روبه رو بهتر می‌فهمد که چه کاری را باید متفاوت انجام دهد.

چطور انتقاد را بپذیریم؟

پذیرفتن انتقاد، نشانه بلوغ و قوت است.

1. گوش دهید، نه این که فقط چشم به راه جواب باشید: قبل از این که حالت دفاعی بگیرید، با دقت به همه سخن‌های فرد روبه رو گوش دهید.
2. سوال سوال کنید تا نوشته را شفاف کنید: اگر بخشی از انتقاد را فهمید نشدید، سوال سوال کنید («می‌توانی یک مثال اشکار بزنی؟»)
3. از او سپاس کنید: حتی اگر انتقاد تلخ باشد، به یاد داشته باشید که آن فرد (اگر نیتش خیر باشد) برای پشتیبانی به شما ریسک کرده و سخن زده است. یک سپاس ساده، فضا را آرام می‌کند.
4. برای فکر کردن زمان بخواهید: ملزوم نیست فوراً جواب دهید یا از خود دفاع کنید. می‌توانید بگویید: «ممنون که این را گفتی. اجازه بده مقداری درمورد‌اش فکر کنم.»

جمع‌بندی

در نهایت، جواب به سوال «انتقاد یعنی چه؟» به نیت ما بستگی دارد. انتقاد می‌تواند شمشیری برای زخمی کردن یا ابزاری برای جراحی و بهبود باشد. با یادگیری توانایی‌های اراعه و پذیرفتن انتقاد سازنده، نه تنها به رشد خود و دیگران پشتیبانی کرده، بلکه روابطی عمیق‌تر و صادقانه‌تر بنا می‌کنیم.

گامی برای تسلط شما بر توانایی‌های برقراری ربط