نوشته و ویرایش شده توسط مجله ی اسکوار
آمنوره فقدان قاعدگی بهزمان سه ماه یا زیاد تر است. علامت مهم آمنوره قطع پریود است، ولی بسته به علت عرصهای امکان پذیر علائم فرد دیگر نیز داشته باشد. در ادامه با انواع آمنوره، علل و عوامل عرصهسازش، علائم و راههای تشخیص و درمان آن زیاد تر آشنا میشویم.
کارکرد عادت ماهانه
چرخه قاعدگی منظم فرایندی پیچیده است که بهوسیله هیپوتالاموس و غده هیپوفیز در مغز کنترل میبشود. هیپوتالاموس کارکرد غده هیپوفیز را تنظیم میکند و غده هیپوفیز نیز تخمکگذاری و ترشح هورمونهایی همانند استروژن و پروژسترون از تخمدانها را کنترل میکند. این هورمونها جهت ضخیمشدن پوشش داخلی رحم خواهد شد و آن را برای لانهگزینی جنین و بارداری آماده میکنند. اگر در آن چرخه بارداری رخ ندهد، دیواره رحم فرومیریزد و همراه با خون از درون کانال واژن خارج میبشود. عوامل بسیاری امکان پذیر بر عادت ماهانه تاثییر بگذارند، همانند مشکلات مربوط به اندامها و ساختارهای زیر:
- هیپوتالاموس: غده هیپوفیز را کنترل میکند و غده هیپوفیز نیز بر تخمکگذاری یا آزادشدن تخمک تاثییر میگذارد.
- تخمدانها: تخمک ملزوم برای تخمکگذاری و هورمونهای استروژن و پروژسترون را ذخیره و تشکیل میکند.
- رحم: با ضخیمشدن پوشش داخلی خود به هورمونها عکس العمل مشخص می کند. این پوشش در صورت باردارنشدن در دوران قاعدگی، فرومیریزد.
آمنوره چیست؟
آمنوره وضعیتی است که بهجهت آن عادت ماهانه رخ نمیدهد. تقریبا یک نفر از هر چهار زن دستکم یک بار در طول زندگی خود دچار آمنوره میبشود. آمنوره به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم میبشود که در ادامه با آنها زیاد تر آشنا میشویم.
انواع آمنوره
۱. آمنوره اولیه
در آمنوره اولیه، فرد تا ۱۵سالگی یا طی ۵ سال بعد از اولین علائم بلوغ (همانند رشد سینهها) اولین قاعدگی خود را توانایی نکرده است. طبق معمول این مشکل ناشی از عوامل ژنتیکی (بیماریها یا نقصهای حاضر در زمان تولد) یا ناهنجاریهای اکتسابی (بیماریها یا مشکلات ایجادشده بعد از تولد) است.
آخرین مطالب
- سامسونگ به گمان زیادً در نیمه دوم ۲۰۲۵ موبایل رولشونده معارفه میکند_اسکوار
- یک نوار کاست و چک با امضای استیو جابز در حراجی برای فروش گذاشته شد_اسکوار
- رژیم پرچربی در بارداری میتواند ریسک بیماریهای قلبی فرزند را افزایش دهد_اسکوار
- ساخت کارت گرافیک بدون هوش مصنوعی غیرممکن است_اسکوار
- چطور تراکنشهای بانکی را پیگیری کنیم؟_اسکوار
۲. آمنوره ثانویه
اگر عادت ماهانه منظمی داشتهاید ولی دستکم ۳ ماه است که پریود نشدهاید یا قبلا قاعدگی نامنظم داشتهاید و اکنون ۶ ماه پریود نشدهاید، دچار آمنوره ثانویه شدهاید. دلایل رایج این نوع آمنوره عبارتاند از:
- بارداری؛
- شیردهی؛
- استرس؛
- ابتلا به بیماریهای مزمن.
علائم آمنوره
علامت مهم آمنوره قطع چرخه قاعدگی است، ولی بسته به علت عرصهای امکان پذیر که علائم فرد دیگر را نیز مشاهده کنید از جمله:
دلایل ابتلا به آمنوره
انواع آمنوره علل مختلفی دارند. برخی از علل طبیعیاند و بهخودیخود تشکیل خواهد شد، ولی برخی دیگر نشانه بیماری یا مشکلی می باشند. دلایل طبیعی یا عادی پریودنشدن عبارتاند از:
- بارداری (رایجترین علت آمنوره ثانویه)؛
- شیردهی (یا آمنوره شیردهی)؛
- یائسگی؛
- عمل جراحی برداشتن رحم یا تخمدانها.
۱. علل رایج آمنوره اولیه
- مشکلات کروموزومی یا ژنتیکی که بر دستگاه تولیدمثل تاثییر میگذارند همانند سندرم ترنر (Turner syndrome)؛
- مشکلات هورمونی ناشی از مشکلات مغز یا غده هیپوفیز؛
- مشکلات ساختاری در اندامها همانند ازدستدادن قسمتهایی از رحم یا واژن یا رشد ناکامل دستگاه تولیدمثل.
۲. علل رایج آمنوره ثانویه
- برخی از راه حلهای کنترل بارداری همانند تزریق داروی دپو پروورا (Depo-Provera)، ابزارهای داخل رحمی (آیودی یا IUDs) و برخی از قرصهای ضدبارداری؛
- شیمی درمانی و پرتو درمانی؛
- چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن (Asherman’s Syndrome) که میتواند بعد از عمل سزارین، جراحی برای چسبندگی رحم، اتساع و کورتاژ (Dilation and Curettage) تشکیل بشود؛
- سختی روانی یا سختی عصبی (psychological stress) که میتواند بر مقدار هورمونها و قاعدگی تاثییر بگذارد؛
- تغذیه نامناسب؛
- افت یا افزایش شدید وزن؛
- عوامل سبک زندگی همانند ورزش زیاد و تمرینات ورزشی شدید، مصرف انرژی زیاد، چربی بدن کم، افتوزن یا وزن ۱۰درصد کمتر از وزن معمولی (زیاد تر در ورزشکاران یا رقصندگان باله رایج است)؛
- مصرف برخی از داروها همانند داروهای ضدحساسیت، سختی خون، ضدروانپریشی و ضدافسردگی.
این مشکلات سلامتی زیر نیز امکان پذیر تبدیل آمنوره ثانویه شوند:
- نارسایی تخمدان (POI) که در آن تخمدانها پیش از ۴۰سالگی از کار میافتند؛
- آمنوره هیپوتالاموس که در آن آمنوره بهعلت ابراز مشکلی در هیپوتالاموس رخ میدهد؛
- اختلالات هیپوفیز همانند تومور خوشخیم هیپوفیز یا تشکیل بیشتر از حد هورمون پرولاکتین؛
- عدم اعتدال هورمونی درنتیجه مشکلات سلامتی همانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، اختلالات آدرنال و ترشح غیرطبیعی هورمون تیروئید (پرتلاشی تیروئید یا کم کاری تیروئید که جهت قاعدگی نامنظم میبشود)؛
- یائسگی زودرس؛
- تومور تخمدان؛
- نداشتن مادرزادی اندامهای تناسلی همانند رحم، دهانه رحم یا واژن؛
- تنگی یا انسداد واژن که جریان قاعدگی را مسدود میکند؛
- چاقی؛
- اختلالات خوردن همانند پرخوری عصبی یا بولیمیا (bulimia) یا بی اشتهایی عصبی (anorexia nervosa)؛
- بیماریهای مداوم یا مزمن همانند بیماری کلیوی یا بیماری التهابی روده.
عوامل عرصهساز
این عوامل امکان پذیر گمان ابتلا به آمنوره را افزایش دهند:
- سابقه خانوادگی آمنوره یا یائسگی زودرس؛
- مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی که بر تخمدانها یا رحم تاثییر میگذارند؛
- اضافهوزن یا افتوزن؛
- اختلالات خوردن؛
- ورزش شدید و بیشتر از حد؛
- رژیم غذایی ناسالم؛
- استرس؛
- ابتلا به بیماریهای مزمن.
عوارض آمنوره
آمنوره زندگی فرد را تهدید نمیکند، ولی امکان پذیر تبدیل عوارض و مشکلات سلامتی مختلفی بشود، بهاختصاصی اگر مدتی طویل ادامه اشکار کند. آمنوره گمان ابتلا به موارد زیر را افزایش میدهد:
- پوکی استخوان یا بیماریهای قلبی و عروقی (بهعلت افتاستروژن)؛
- مشکل باردارشدن یا ناباروری (بهعلت عدم تخمکگذاری منظم)؛
- درد لگن (اگر مشکلات ساختاری جهت آمنوره ثانویه شده باشند)؛
- افزایش گمان سقط جنین (اگر آمنوره ناشی از عدم اعتدال هورمونی باشد)؛
- سختی روانی یا عصبی ناشی از فقدان قاعدگی.
تشخیص آمنوره
اگر چند ماه پریود نشدهاید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک درمورد علائم و سابقه قاعدگی از شما سؤالاتی میپرسد و درصورت لزوم، معاینات فیزیکی نیز انجام میدهد. امکان پذیر پزشک آزمایشهایی را نیز تجویز کند از جمله:
- آزمایش بارداری؛
- آزمایش خون برای بازدید مقدار هورمونها و تشخیص اختلالات تیروئید یا غدد فوقکلیوی؛
- آزمایش ژنتیکی برای برسی نارسایی تخمدان بهاختصاصی اگر کمتر از ۴۰ سال سن داشته باشید؛
- آزمایشهای تصویربرداری همانند سونوگرافی لگن برای برسی تخمدانها و رحم و امآرآی (MRI) برای بازدید هیپوتالاموس و غده هیپوفیز.
ثبت و پیگیری دورههای قاعدگی
بعضی اوقات تشخیص علت آمنوره آسان نیست. هنگامی علت آمنوره اشکار نیست، امکان پذیر پزشک از شما بخواهد تغییرات چرخه قاعدگی خود را ثبت کنید. با ثبت تاریخچه قاعدگی پزشک راحتتر میتواند علت آمنوره را تشخیص دهد. در ثبت تاریخچه قاعدگی خود (در اپلیکیشن یا دفتر یادداشت) به موارد زیر دقت کنید:
- طول دوره قاعدگی؛
- زمان آخرین پریود؛
- داروهایی که مصرف میکنید؛
- تغییرات در رژیم غذایی یا برنامه ورزشی؛
- چالشهای احساسی همانند استرس.
مهار و درمان آمنوره
اگر قاعدگی بهعلت یائسگی، بارداری یا شیردهی قطع شده باشد، نیازی به درمان نیست. در موارد دیگر نیز عمل های درمانی به علت آمنوره بستگی دارد و امکان پذیر شامل موارد زیر باشد:
- درپیشگرفتن رژیم غذایی و برنامه ورزشی برای رسیدن به وزن سالم؛
- منفعت گیری از تکنیکهای مدیریت استرس؛
- تحول مقدار و شدت ورزش؛
- درمانهای هورمونی تجویزشده توسط پزشک؛
- جراحی (در موارد نادر).
امکان پذیر که پزشک درمانهای زیر را برای افت عوارض جانبی آمنوره پیشنهاد کند:
منفعت گیری از جراحی برای درمان آمنوره
بهندرت از جراحی برای درمان آمنوره منفعت گیری میبشود. مواردی که در آنها امکان پذیر پزشک روش جراحی را پیشنهاد کند، عبارتاند از:
- وجود مشکلی فیزیکی که از خونریزی واژن جلوگیری میکند همانند سپتوم واژن (vaginal septum) یا پرده بکارت مسدود (imperforate hymen)؛
- تومور هیپوفیز؛
- بافت اسکار رحم (Uterine scar tissue).
پیشگیری از ابراز عارضه
نگه داری سلامت کلی در پیشگیری از برخی از علل آمنوره ثانویه مؤثر است. تلاش کنید:
- از برنامه غذایی و ورزشی مفیدی پیروی کنید.
- به چرخههای قاعدگی خود دقت کنید تا درصورت اختلال در آنها فهمید شوید.
- منظم به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید و بازدیدهایی همانند معاینه لگن و تست پاپ اسمیر را انجام دهید.
- خواب و استراحت کافی و باکیفیت داشته باشید.
- استرس خود را مهار کنید.
آمادگیهای ملزوم پیش از مراجعه به پزشک
اگر ۳ ماه پریود نشدهاید یا یک پریود را از دست دادهاید و یکی از موارد زیر را نیز مشاهده کردهاید، به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل اعتدال، هماهنگی یا بینایی دارید. (این علائم امکان پذیر نشانه وجود مشکلی جدی باشند.)
- در شرایطی که زایمان نکردهاید، از نوک سینهها شیر خارج میبشود.
- فهمید رشد موهای زائد در صورت و بدن خود شدهاید.
- بیشتر از ۱۵ سال سن دارید و تا این مدت اولین پریود خود را توانایی نکردهاید.
برای آمادگی پیش از مراجعه به پزشک:
- از اعضای خانواده سوال کنید که آیا فردی آمنوره را توانایی کرده است یا نه.
- علائم و مشکلات خود، تاریخ و طول زمان پریودها، داروها و مکملهای مصرفی و استرسهای عاطفی خود را یادداشت کنید.
برای سؤالات احتمالی پزشک آماده باشید. این سؤالات امکان پذیر شامل موارد زیر باشد:
- آخرین پریود شما چه وقتی بوده است؟
- فعالیت جنسی دارید؟
- از راه حلهای پیشگیری از بارداری منفعت گیری میکنید؟
- اکنون استرسی دارید؟
- فهمید تغییری در وزن خود شدهاید؟
- منظم ورزش میکنید؟
- مشکلات سلامتی یا بیماریهای فرد دیگر دارید؟
سخن پایانی
اگر بیشتر از ۱۵ سال سن دارید و تا این مدت پریود نشدهاید یا چرخه قاعدگی طبیعی داشتهاید که اکنون متوقف شده است، با پزشک خود سخن بگویید کنید. طبق معمول آمنوره نشانه نوعی بیماری قابلدرمان است. هنگامی پزشک علت قطع پریود را تشخیص دهد، میتوانید درمانهای ملزوم برای تنظیم چرخه قاعدگی را اغاز کنید. امکان پذیر برای ازسرگیری چرخههای قاعدگی طبیعی به تغییراتی در سبک زندگی یا درمانهای هورمونی نیاز داشته باشید. طبق معمول بعد از درمان علت عرصهای چرخه قاعدگی مجدد از سر گرفته میبشود، ولی امکان پذیر مدتی طول بکشد تا مجدد منظم بشود.
دسته بندی مطالب
